Kun je iemand helpen die niet geholpen wil worden?

Hoe kun je iemand helpen die niet geholpen wil worden? Het is een vraag die we vaak krijgen van ouders en mensen wiens kind, familielid of partner worstelt met uitdagingen zoals gameverslaving en zelf niet de stap naar hulp willen of kunnen zetten. We schreven er eerder al een artikel over: “Wat als je kind niet wil meewerken” en in dit artikel verdiepen we enkele onderdelen. Het kan een hartverscheurende situatie zijn, waarin je als naaste vaak machteloos staat. Toch is er hoop. Er zijn manieren om ondersteuning te bieden, zelfs als de persoon in kwestie (nog) niet openstaat voor hulp.

Weerstand is normaal

Inderdaad, weerstand tegen hulp en erover praten is een veelvoorkomend fenomeen bij jongeren en volwassenen met problematisch gamegedrag of een gameverslaving. Waarom is er weerstand?

Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

• omdat ze (nog) geen problemen ervaren van hun gedrag of deze minimaliseren;
• omdat ze schrik hebben dat ze daarna minder op schermen gaan mogen;
• omdat ze denken veel over hun gevoelens en gedachten te gaan moeten praten;
• omdat ze schrik hebben van verandering en liever alles houden zoals het is;
• omdat ze zich schamen over hun game- en schermgebruik;
• omdat ze niet inzien hoe erover praten hun probleem kan oplossen;
• of omdat ze denken dat hulp zoeken een teken van zwakte is (in plaats van zelfinzicht en lef!)

Begrijpen waar de weerstand vandaan komt

Elke verslaving, waaronder gameverslaving, is in essentie vluchtgedrag van problemen – dat zichzelf in stand houdt door de manier hoe men het probeert op te lossen. Bijvoorbeeld: hun eenzaamheid vergeten door nog meer te gamen, wat uiteindelijk leidt tot nog meer eenzaamheid. Het is begrijpelijk dat ze zich vastklampen aan gaming als een veilige haven en weerstand voelen om uit hun comfortzone te stappen. Ze kunnen zich schamen voor hun situatie en bang zijn voor oordelen van anderen. Het is dus belangrijk om te begrijpen vanwaar die weerstand komt.

Luister zonder oordeel naar hen en toon begrip voor hun gevoelens. Zeker als het gaat over trauma’s of psychische klachten, probeer de negatieve ervaringen uit het verleden met hulpverlening te begrijpen. En laat hen weten dat hulp zoeken geen teken van zwakte is, maar juist moedig en krachtig.

Daarnaast kan het helpen om duidelijkheid te verschaffen over wat hulpverlening inhoudt en welke mogelijkheden er beschikbaar zijn. Door hen bewust te maken van de voordelen van verandering en het aanpakken van de onderliggende problemen, kun je geleidelijk aan het bewustzijn vergroten.

Soms denken ze het ook zelf te kunnen oplossen, zonder jouw hulp of externe hulpverlening. De Mount Everest beklimmen zonder hulp of kennis, kan ertoe leiden dat je sneller opgeeft of het traject meer tijd en energie van hen en de omgeving vraagt.

Hoe ga je als ouder om met deze weerstand?

Verantwoordelijkheden overnemen: goedbedoeld maar niet altijd behulpzaam

Het instinct om actie te ondernemen en de controle over te nemen kan sterk zijn. Vooral als we zien dat iemand van wie we houden lijdt. We willen het probleem oplossen, de pijn wegnemen. Maar zoals vaak wordt aangegeven, moet het initiatief tot verandering uiteindelijk van de persoon zelf komen. Dit betekent echter niet dat we machteloos zijn of niets kunnen doen.

Alle verantwoordelijkheden van hen overnemen zonder inspraak, kan leiden tot hun problemen voor hen oplossen of hun situatie onbewust in stand houden. Gezien dit de autonomie en het vermogen van de persoon om zelf veranderingen aan te brengen kan ondermijnen. Deze acties zijn goedbedoeld. Toch doen ze soms meer kwaad dan goed door afhankelijkheid te creëren of weerstand tegen hulp te vergroten. Daarom schakel gepaste hulp in van ervaringsdeskundigen en experten in gameverslaving om je hierin te begeleiden.

Blijf geduldig, respectvol en ondersteunend in je benadering. Geef hen de ruimte om op hun eigen tempo open te staan voor hulp. Uiteindelijk kunnen kleine stapjes leiden tot grote veranderingen in hun leven.

Een ondersteunende omgeving creëren

Er zijn constructieve manieren om bij te dragen aan hun welzijn zonder hun problemen voor hen op te lossen of hun situatie ongewild in stand te houden. Eén benadering is het creëren van een gestructureerde en ondersteunende omgeving. Dit kan variëren van:

• praktische zaken zoals helpen bij het organiseren van dagelijkse routines tot
• emotionele steun door interesse te tonen in hun passies en bezigheden.

Bij jongeren met gameverslaving kan dit bijv. inhouden dat je leert over de games die ze spelen en begrijpt wat hen erin aantrekt. Probeer te begrijpen waarom ze zoveel gamen en welke positieve aspecten dat voor hen heeft. Dit toont aan dat je er bent voor hen zonder oordeel. En het helpt ook bij het bouwen aan wederzijds respect en begrip.

Begrip tonen en het goede voorbeeld geven

Belangrijk is ook dat je geen schuldige aanwijst voor hun problematiek. Het doel is niet om een vinger te wijzen of het jezelf te verwijten. Ga eerder samen op zoek naar oplossingen die leiden tot een gezondere balans tussen online en offline activiteiten. Stel bijvoorbeeld andere activiteiten voor die jullie samen kunnen doen zoals eens gaan skaten, bowlen of een bordspel spelen. Complimenteer hun prestaties, buiten het gamen, zoals schoolprestaties, hobby’s of andere interesse.

Wees ook een inspirerend en positief voorbeeld. Laat zien dat je zelf een gezonde balans houdt tussen gamen en andere activiteiten. Help hen om gezonde grenzen te stellen voor het gamen. Maak afspraken over scherm(vrije)tijd en gebruik tools voor ouderlijk toezicht zoals Family Link. Moedig hen ook aan om tijd door te brengen met vrienden en familie buiten het gamen om hun sociale leven in balans te houden.

Communicatie: sleutel tot verbinding

Effectieve communicatie speelt een cruciale rol in dit proces. Het gaat erom open gesprekken te voeren waarin gevoelens en zorgen op een respectvolle manier worden gedeeld.

Tips om het gesprek aan te gaan

1. Ga op een rustig momenten het gesprek aan over hun gamegedrag. Idealiter waar je ook niet tegenover elkaar zit, maar naast elkaar, zoals in de auto of tijdens het koken, en waar niet teveel andere familieleden bij zijn.
2. Peil eerst naar hun interesse in het gamen & op schermen zitten: Wat vinden ze er zo leuk aan? Wat halen ze eruit? Hoe vinden ze zelf dat het loopt thuis?
3. Deel je bezorgdheid over hun game- en schermgedrag, zonder de exacte hoeveelheid tijd meteen te benoemen of te verzeilen in welles-nietes discussies over afspraken. Vermijd zoveel mogelijk persoonlijke oordelen en probeer het zo feitelijk mogelijk te houden. Je kan je zin bijvoorbeeld beginnen met: “Ik merk op dat je schoolresultaten achteruit gegaan zijn”, “Ik merk op dat je minder met je vrienden afspreekt” of “Ik merk op dat we minder leuke dingen doen samen.” Geef ook mee wat het effect daarvan is op jou, bijvoorbeeld: “dat maakt me ongerust, verdrietig,…”.
4. Tracht vanuit je eigen ervaring en kwetsbaarheid te spreken over (digitale) balans: zijn er schermgerelateerde of andere momenten dat je zelf uit balans was, dan kun je deze aanhalen. “Ik kan soms ook moeilijk stoppen met Instagram of WhatsApp…” bijvoorbeeld. Zelf eerst kwetsbaar zijn, kan ervoor zorgen dat zij ook meer open zullen reageren.
5. Luister actief naar hoe ze reageren op je bezorgdheid en kwetsbaarheid en moedig ze aan zonder dwang of druk uit te oefenen. Begrijpen ze je bezorgdheid, of niet? Merken ze ook op wat jij opgemerkt hebt, of niet? Waar denken zij dat het aan ligt? Heeft het gamen er volgens hen mee te maken, of iets anders? Hoe voelen ze zich bij hun gamegedrag? Wat zouden zij graag minder zien? Veel jongeren willen bijvoorbeeld ook wel dat er minder discussies zijn thuis.
6. Geef mee hoe jij een evenwichtig gamegedrag zou zien en vooral wat je graag meer zou zien. Probeer het concreet te maken.Bijvoorbeeld “Ik zou graag hebben dat je 3x in de week terug sport.” of “…dat je terug wekelijks met een vriend afspreekt.” of “terug dagelijks meehelpt thuis.”
7. Zoek een doel waar jullie allebei overeen kunnen komen en vraag of ze bereid zijn samen te werken om de situatie te verbeteren, zoals het verminderen van het aantal discussies thuis of het verbeteren van de schoolresultaten.
8. Tracht samen tot een oplossing te komen, die je op korte termijn kan evalueren en opvolgen, zoals het vaker beneden of samen zitten om het huiswerk te maken. Begin klein, en bouw op. Vooruitgang is belangrijker dan snelheid.

Als het moeilijk is zelf in gesprek te gaan, zijn er anderen waar je kinderen een goede band mee hebben die je kan betrekken hierin? Zijn er vertrouwenspersonen of ervaringsdeskundigen die een gelijkaardig gesprek met hen kunnen aangaan?

Het belangrijkste is geduld hebben en erkennen dat verandering tijd kost. Wees bereid om naast hen te staan gedurende hun reis, ook al kiezen ze momenteel nog niet actief voor hulp. Onthoud: elke stap richting verbetering telt mee en jouw steun kan net die cruciale factor zijn die hen motiveert om uiteindelijk toch professionele hulp of begeleiding toe te laten in hun leven.

Vergeet ook niet jezelf

Als het zetten van stappen en verkrijgen van medewerking moeizaam verloopt, kan dit ook op jouw welzijn een enorme impact hebben. De verandering gebeurt ook niet van vandaag op morgen. Het is een proces waar je nu eenmaal door moet en vraagt tijd en energie. Daarom is het belangrijk om ook voldoende aan zelfzorg te doen en geduldig te blijven: trek tijd uit voor jezelf. En zoek ondersteuning bij ervaringsdeskundigen en experts zoals wijzelf. Ook het boek van Matthias kan helpen: Game Over: Hoe pak je problematisch gamegedrag bij jongeren aan?

Niet bij de pakken blijven zitten

Hoewel het uitdagend kan zijn om iemand te helpen die (nog) geen hulp wil accepteren, betekent dit niet dat alle hoop verloren is. Neem contact op met ervaringsdeskundigen en experts zoals ons, zeker als je een vermoeden hebt van overmatig game- en schermgebruik of gameverslaving en weerstand ervaart van je kind of partner. Het is perfect oké om zelf al op zoek te gaan naar ondersteuning door experts hoe je dit het beste kan aanpakken zonder de medewerking van je kind, jongere of partner.

Zo kunnen we je ondersteunen in het toewerken naar het verminderen van de weerstand en de kans op hun medewerking en deelname aan een gesprek te verhogen. En zo samen een positieve invloed uitoefenen op hun weg naar herstel – zelfs zonder directe interventie in hun problematiek. We zien veel ouders of partners al contact opnemen, nog zonder volle medewerking van de zoon of dochter.

Het kan een lang proces zijn, samen komen we er wel!