5 Tips voor Schermtijd op School

Het laatste decennium is de smartphone aan een hele opmars bezig en tegenwoordig is ze niet meer weg te denken uit ons leven. Voor jongeren biedt dit een hele waaier aan mogelijkheden en tegelijk ook uitdagingen. Enerzijds hebben ze altijd iets om zich bezig mee te houden, om verbonden te zijn met de wereld en met anderen. Anderzijds is die online wereld voor sommigen zo aantrekkelijk dat ze er helemaal in opgaan en interesse verliezen in al de rest.

Ook voor scholen is het een groot vraagteken hoe je met schermtijd op school omgaat. Alles Verbieden? Alles toelaten? Waar trek je de grens, en wat is er geschikt?

Zelf ben ik geen voorstander om alles te verbieden, want uiteindelijk moeten ze er toch mee leren om gaan omdat nu eenmaal deel is geworden van de wereld waarin we leven. Alles toelaten daarentegen is ook geen goed idee, want tijdens hun tienerjaren zitten ze nog volop in mentale, emotionele en seksuele ontwikkeling. Geleidelijk aan toelaten is dus het best.

Hier geef ik enkele tips om rekening mee te houden bij het maken van afspraken rond schermtijd met jongeren op school.

1. Hou de smartphone buiten handbereik tijdens de les

Hoe geweldig je ook je best doet als leerkracht, er zullen momenten zijn dat de leerstof die je presenteert niet zo leuk en spannend is als wat ze op hun scherm kunnen toveren. Dat is begrijpelijk, de stelling van Pythagoras kan nu eenmaal niet op tegen het laatste nieuwe filmpje van YouTube-vlogger Enzo Knol of Fortnite-ster Ninja. Dat de smartphone tijdens de les niet toegelaten is, is wellicht al het geval.

Maar als ze hem binnen handbereik hebben, vraagt het van velen heel wat inspanning om er dan alsnog niet naar te grijpen. Studies hebben uitgewezen dat, als een smartphone binnen handbereik ligt, er mentale energie verloren gaat aan het weerstaan van de drang om deze te checken. Zelfs als de jongeren er uiteindelijk niet aankomen, gaat er heel wat concentratie verloren en pikken ze minder op van de les. Dat is vergelijkbaar als ze moeten studeren terwijl dit naast hen ligt.

Het helpt om een aparte locatie te hebben waar de telefoons worden bewaard. Zoals in een doos vooraan de klas, of in aparte vakjes zoals bij de telefoon-tas. Ik ben al enkele scholen tegengekomen waar ze dit al ingevoerd hebben. Het voordeel als de smartphones niet binnen handbereik zijn is dat jongeren terug iets beter kunnen opletten in de klas, omdat ze weten dat rechtstaan en de telefoon gaan halen té opvallend gaat zijn. Het zorgt voor mentale rust bij de jongeren, betere oplettendheid en minder discussies in de klas. En als ze dan een tweede telefoon bijhebben, toont maar hoe erg het nodig is om dit in te voeren. 🙂

2. Creëer schermvrije momenten

Buiten de les, tijdens de pauzes is het verleidelijk om bij elk vrij moment, bij elke mogelijke kans tot verveling meteen naar je smartphone te grijpen. Eerlijk gezegd, bij mij is de verleiding ook groot, wanneer ik op iemand zit te wachten of in de lift zit of op toilet om m’n smartphone te checken. Voor jongeren is dit nog meer het geval. Zeker de eerste jaren dat ze een smartphone hebben, wanneer het allemaal nog nieuw en spannend is.

Wanneer ze het gewoon zijn om bij elke pauze op hun smartphone te gaan, dan wordt dit een gewoonte die moeilijk af te leren is. Ze worden onrustiger en kunnen zich moeilijk nog vervelen. Dat is jammer want geduld hebben en je kunnen vervelen zijn net heel belangrijke vaardigheden in het leven. Daarom nodig ik je uit om schermvrije momenten in te bouwen, liefst op vaste tijdstippen. Zo leren ze om alternatieve bezigheden te vinden voor hun vrije tijd dan enkel naar hun telefoon te grijpen.

Er zijn verschillende manieren om dit in te voeren. In het VTI in Lokeren bijvoorbeeld hebben ze dit ingevoerd in de namiddag. Daar zijn tijdens de namiddagpauze dus geen schermen toegelaten op de speelplaats. Een alternatief zou zijn om dit één dag in de week in te voeren. Waar het om gaat is dat er enkele momenten zijn in de week waarin jongeren hun tijd gaan moeten invullen met iets anders dan de smartphone. De volgende tip kan daar ook enorm bij helpen.

3. Bied laagdrempelige alternatieve ‘games’ aan

De jongeren waar ik regelmatig mee werk, zij die het moeilijk hebben met (overmatig) gamen of schermgebruik, vertonen veel gelijkenissen. Vaak zijn ze relatief intelligent en eerder introvert en teruggetrokken. Voor hen is de online-wereld nog aantrekkelijker dan voor vele anderen en vaak nog moeilijker om van los te komen. Het lost veel van hun behoeften perfect in: van laagdrempelig sociaal contact naar veel structuur en veel uitdaging.

Gelukkig zijn er alternatieven die je ook op school kan invoeren tijdens de pauzes om het voor hen makkelijker te maken om andere bezigheden te vinden. Alle soorten denksport, zoals schaken of kaarten zijn ideaal voor hen. Als ze een (offline) alternatief hebben om zich bezig te houden, liefst samen met enkele (maar niet teveel) anderen, dan is de drang om op de smartphone te gamen of te kijken naar gamers al een stuk kleiner. Ondertussen bouwen ze (offline) vriendschappen uit en wordt hun denkvermogen geprikkeld. Speciaal voor hen is deze tip extra relevant om te vermijden dat ze té afhankelijk worden van de online-wereld als bezigheid. Deze tip werkt het best in combinatie met schermvrije momenten, want dan hoeven deze alternatieven niet te concurreren met de wondere wereld van het internet.

4. Creëer schermvrije zones

Naast schermvrije momenten kan je ook speciale zones afbakenen waar er wel en niet op de telefoon mag gegaan worden. Ook hier draait het om het creëren van duidelijkheid. De leerlingen die bewust sociale (schermvrije) momenten willen beleven tijdens de pauze krijgen dan ook de plaats om dit te doen. Zonder de ‘drang’ om hun smartphone te checken (omdat ze weten dat het op deze plaats niet mag). En zonder de angst dat hun vrienden hen plots gaan onderbreken om even online te gaan.

In het Sint-Teresiacollege in Eksaarde bijvoorbeeld hebben ze op de speelplaats een schermvrije zone afgesproken. Je zou denken de leerlingen deze gaan vermijden maar het tegendeel is waar. Veel groepen leerlingen kiezen ervoor net zoveel mogelijk in de schermvrije zone te gaan want daar kunnen ze in alle rust ‘face-to-face’ sociaal zijn met hun vrienden.

5. Maak overmatig schermgebruik bespreekbaar

Het internet en alles dat erbij komt kijken is niet meer weg te denken uit hun wereld. Ze hebben het nodig om hun huiswerk te maken, sociale contacten te onderhouden, te ontspannen, bij te leren over de wereld en nog veel meer. Hoe kinderen omgaan met het internet bepaalt in grote mate hoe ze zich voelen en wat ze presteren op school. Leren ze er gezond mee omgaan, dan kan de online wereld een geweldige verrijking zijn van hun leven. In andere gevallen gaat het de andere kant op, waar ze in de problemen komen door bij voorbeeld cyberpesten, sexting, en gameverslaving.

Ga met hen in dialoog. Bespreek de mogelijkheden én de gevaren van de online wereld. Ze zijn er zelf maar al te bewust van dat ze moeilijk kunnen weerstaan aan sociale media en games, maar ze zien niet altijd de gevaren voordat het uit de hand is gelopen.

Maak hen bewust van de gevaren van overmatig schermgebruik en gameverslaving en help hen dit te vermijden. Doe beroep op een ervaringsdeskundige die hen weet te inspireren naar een gezondere on- en offline balans, want dat komt vaak heel anders over dan iemand van buitenaf die erover vertelt. Gebruik daarbovenop tools zoals de online zelftest op deze site of het lessenpakket Play om schermgebruik bespreekbaar te maken.

Met bovenstaande 5 tips kom je al een heel eind om schermgebruik op school aan te pakken. Zit je nog met vragen? Zou je graag je leerlingen inspireren met mijn verhaal? Laat gerust een reactie hieronder na of stuur gerust een mailtje naar [email protected].